Ustawa o sygnalistach – kiedy wchodzi w życie?

Ochrona sygnalistów – o co chodzi?

Zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, sygnaliści to osoby, które odgrywają ważną rolę w ujawnianiu przypadków łamania prawa i innych nieprawidłowości w organizacjach publicznych i prywatnych. Ochrona sygnalistów ma zaś uchronić je przed ewentualnymi represjami ze strony przełożonych lub innych pracowników. Na zaimplementowanie postanowień dyrektywy do swoich przepisów, kraje członkowskie miały czas do 17 grudnia 2021 r. W Polsce wciąż jednak nie wypracowano odpowiednich rozwiązań.

Ustawa o sygnalistach – kiedy wchodzi i na jakim etapie jest projekt?

W styczniu 2024 r. projekt ustawy o sygnalistach pojawił się w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. Jego przyjęcie planowane jest na pierwszy kwartał 2024 roku. Wersja projektu ustawy, nad którą pracować będzie obecny gabinet, zawiera drobne zmiany, które dotyczą głównie organu wsparcia – tę rolę pełnić ma Rzecznik Praw Obywatelskich, nie zaś Państwowa Inspekcja Pracy, oraz wydawania sygnalistom zaświadczenia o podleganiu ochronie – będą one opcjonalne, a nie obligatoryjne. Kiedy wejdzie w życie ustawa? Projekt zakłada, że ustawa o sygnalistach stanie się obowiązująca na miesiąc po ogłoszeniu jej w Dzienniku Ustaw.

Obowiązki pracodawców wobec sygnalistów

Do najistotniejszych obowiązków pracodawców wynikających z unijnej dyrektywy można zaliczyć:

• zapewnienie poufnych kanałów, które pozwolą sygnalistom na bezpieczne dokonywanie zgłoszeń,
• wskazanie osób, do zadań których należeć będzie weryfikacja zgłoszeń dokonywanych przez sygnalistów,
• w razie zgłoszenia nieprawidłowości, przekazanie sygnaliście informacji odnośnie do przyjęcia zgłoszenia i planowanych w tym zakresie działań oraz ich podjęcie,
• prowadzenie rejestru zgłoszeń,
• przekazanie informacji o wewnętrznej i zewnętrznej możliwości dokonywania zgłoszeń pracownikom i partnerom biznesowym.

Procedury whistleblowingowe – kogo dotyczą i kiedy wdrożyć?

Zgodnie z unijną dyrektywą, przepisy dotyczące ochrony sygnalistów odnoszą się do podmiotów sektora publicznego oraz prywatnego i obejmują:

• prywatne i państwowe przedsiębiorstwa, w których zatrudnionych jest co najmniej 50 osób,
• organizacje z sektora finansowego, takie jak banki, instytucje kredytowe, firmy inwestycyjne czy inne podmioty związane z usługami finansowymi,
• jednostki samorządu terytorialnego,
• organizacje publiczne.

W związku z przywróceniem prac nad ustawą o sygnalistach, pracodawcy jak najszybciej powinni podjąć działania zmierzające do wypełnienia obowiązków nakładanych na nich przez dyrektywę i wdrożenia odpowiednich rozwiązań, które zapewnią ochronę osobom zgłaszającym nieprawidłowości.